Dübel Nedir?
Dübel, bir aparatı, malzemeyi, profili, makineyi, çelik konstrüksiyonu, dolabı, panoyu, rafı, saati vs. bir çok çeşitli ürünü bir yere sabitlemeye yarayan bağlantı parçasıdır. Dübeller, kullanım yerine ve mukavemetine göre değişiklik gösterir. Sabitleme işi; tavana, zemine, duvara, alçıpana, vs olabilir. Dübel için delinmiş delik mutlaka fırça ile ya da deliğin içerisine hava püskürtülerek temizlenmelidir. Ayrıca dübelin sahip olduğu çap ve uzunluğuna göre matkap ucu ve delme derinliği ayarlanmalıdır. Dübeller, tuğlada, betonda, çatlaklı veya çatlaksız zeminde, levha yapı malzemelerinde, ahşapta, alçıpanda, duvarda vs. kullanılabilirler. Dübeller, üzerlerinde bulunan parçalar sayesinde delik içerisin de genleşerek deliğe tutunma sağlarlar. Sürtünme kuvveti ile dönmeyi zorlaştıran, üzerinde bulunan kovanlarla oynamayı önleyen bir ankrajlama malzemesidir.
Dübelleri mukavemet sınıflarına göre uygulamayız. Yani ankrajı yapılacak (sabitleme yapılacak) malzemeye/parçaya göre seçim yapmalıyız. Ankrajını yapacağımız sistemin çalışma ortamı, çalışma gücü kullanacağımız dübelin çeşidini belirler. Dübel seçimi yaparken göz önünde bulundurmamız gereken uygulama yeridir. Beton çatlaklı mı?, çatlaksız mı?, titreşim var mı? tuğla vb. malzemeye mi sabitleme yapılacak?, aralık fazla mı az mı? sıcaklık durumu nedir? korozyon (rutubet) durumu nedir? taşıma veya zorlanma yükü ne olmalıdır? fiili yükleme ne kadardır? Kuvvet hangi yöne etki etmektedir? gibi soruların cevapları dübelin çeşidini belirler. Uygun dübelin seçilmesi hem performansı artırır hem de maliyeti en aza indirir. Şayet dübel için montajda delinen delik temizlenmezse, dübelin tutunma yüzeyleri delik içerisinde yeterli derecede sabitleme yapamaz ve dübel yerinden oynar. Bu da dübelin yük taşıma kapasitesini düşürür.
Dübel yeri için delinecek deliğin delme yöntemini de değişkenlik göstermektedir. Yani delik delinecek yer; tuğla ya da az dayanıklı malzeme ise darbesiz delme işlemi, dayanıklı ve içi yoğun malzemede darbeli delme işlemi, çok dayanıklı, yoğun ve dolu malzemede kırıcı-delici ile delme işlemi, büyük çaplı delme işlemlerinde ve sık donatılarda elmas uçlu delme işlemi gerçekleştirilmelidir.
Aşırı zorlanma ya da yanlış montajda dübelde kırılmalar oluşabilir. Bunlar; dübelin sıyrılmadı ve kopması, yapı elemanının kırılması, ankrajı yapılan zeminin kırılmasıdır. Korozyona dayanıklı hale gelmeleri için dübeller galvaniz ile kaplanırlar. Buna ilaveten özel alaşımlı dübeller/paslanmaz çelik dübeller de korozyona karşı dirençlidirler.
Yükler iki tür şekilde ankrajlanır. Durağan ankrajlama ve dinamik ankrajlama. Yapı denetim onayları genellikle durağan şekilde yapılmakla birlikte vinç rayları, asansör, endüstriyel robotlar, yürüyen mekanizmalar, hareketli bantlar, titreşime maruz kalan yerlerde dinamik yükleme yapılmaktadır.
